Wat een bijzondere stad is Jeruzalem! Een kruispunt van wereldreligies, en dat voel je. Kinderen crossen op fietsjes door de ommuurde oude stad. Hier en daar wordt falafel gefrituurd. Sla je een steegje in, waan je je eeuwen terug in de tijd.
Bethlehem: het andere verhaal
Als ik Bethlehem zeg, denk jij dan ook meteen aan het kerstverhaal? Jozef, Maria, ezeltje? De herdertjes lagen bij na-ha-hachte? Dat had ik in ieder geval wel, tot ik er vorige zomer was. Nu denk ik bij Bethlehem aan een heel ander verhaal: een verhaal van prikkeldraad, graffiti en een enorme betonnen muur.
Een verslag zonder eten, maar wel met veel foto’s.
Toeristisch Bethlehem
Het hedendaagse Bethlehem is een chaotische stad op de Westelijke Jordaanoever. Taxi’s wringen zich door de smalle straatjes. Gebouwen zijn beplakt met posters van Palestijnse martelaars. Op de markt staan mannen achter bergen groenten, specerijen en lamsvlees. Sommigen van hen dragen een keffiyeh, het hoofddeksel dat ook Yasser Arafat droeg.
Een aardige verpleegster op weg naar haar werk leidt ons naar de belangrijkste toeristische trekpleister: de plaats waar Jezus geboren zou zijn. Inmiddels is er een kerk overheen gebouwd. De exacte geboorteplek is gemarkeerd met een ster, die uitgebreid wordt gekust door bedevaartgangers.
Bij een souvenirwinkeltje koop ik (heel cliché) een kerststalletje. Net als ik wil betalen, gaan de lichten en radio uit, de deur half dicht, en wordt de transactie afgebroken. We worden tot stilte gemaand. Wat krijgen we nou? Er blijkt een begrafenisstoet voorbij te komen, waarvoor uit respect alles wordt stilgelegd. Pas als de meute voorbij is, ronden we de betaling af. We laven ons daarna aan een uitgebreide lunch met een Palestijns biertje erbij. Lekker!
Over de muur
Maar buiten het toeristische kerkplein ligt een heel andere wereld. Het Bethlehem van de vluchtelingenkampen en De Muur. Inwoners van Bethlehem kunnen immers niet zomaar naar Jeruzalem reizen, ook al ligt die stad nog geen tien kilometer verderop. Tussen de Palestijnse Gebieden en Israël staat een enorme afscheiding, die bestaat uit hoge betonnen muren, prikkeldraad, hekken en controleposten.
Als toerist is het overigens helemaal niet moeilijk om vanuit Jeruzalem in Bethlehem te komen: je stapt op de bus en laat het dorre landschap aan je voorbij trekken. Bij een checkpoint werpt een militair een vlugge blik op je paspoort en that’s it.
Vanuit de bus zie je de muur al snel opdoemen. Honderden kilometers lang, op sommige plekken wel tien meter hoog. Het is het Israëlische antwoord op de terreuraanslagen waar het land jarenlang onder gebukt ging. Een noodzakelijke veiligheidsbarrière dus? Of een apartheidsmuur, die onschuldige mensen hun vrijheid ontneemt? Dat hangt af van je kijk op het conflict.
Make hummus, not walls
Wij worden stil van de aanblik van de enorme betonnen muur. Grote delen zijn volgespoten met graffiti. Hier en daar hoopvol en vredelievend (“MAKE HUMMUS NOT WALLS”), op andere plekken strijdlustig of ronduit agressief. Als toerist kun je spuitbussen huren om je eigen boodschap op de muur achter te laten.
Verspreid over de stad is ook street art van de mysterieuze protestkunstenaar Banksy te vinden. Het is echt een aanrader om een rondje te maken langs zijn vele symbolische werken, zoals de vredesduif in kogelvrij vest. Dat kan te voet, maar wij namen een taxi – het was tenslotte 35 graden.
Slechtste uitzicht ter wereld
Een hotel dat zichzelf promoot met het slechtste uitzicht ter wereld? Ook dat vind je in Bethlehem, pal naast de muur. Het heet The Walled-Off Hotel. Alle hotelkamers kijken uit op prikkeldraad en beton. Het interieur is op het eerste oog smaakvol, maar wordt ongemakkelijk als je er langer naar kijkt. Boven de glanzende zwarte vleugel in de lobby zweven engelen met gasmaskers. Er is een hele muur vol beveiligingscamera’s die je strak aan lijken te staren. Overal hangt kunst die ons kippenvel bezorgt. Het hotel is dan ook meer dan een plek om te overnachten; het is vooral een statement. In het hotel is naast een kunstgalerie ook een museum dat het conflict vanuit Palestijns perspectief belicht.
Het is vrijwel onmogelijk deze complexe geschiedenis te doorgronden, laat staan in één dag. Maar juist daarom is het absoluut de moeite waard ook eens aan de andere kant van de muur te kijken. Om met eigen ogen te zien wat Israël óók is, naast het bruisende nachtleven van Tel Aviv en de prachtige heiligdommen van Jeruzalem. Ook al hebben we maar een fractie gezien: zonder deze dagtrip was onze reis naar Israël veel minder compleet geweest.
